Umut Çelik / Business World Global Yazı İşleri Müdürü
Türkiye, tarihinin en büyük felaketlerinden birini 6 Şubat 2023’te yaşadı.
Kahramanmaraş merkezli depremler, on binlerce insanın hayatına mal oldu, şehirler harabeye döndü. Ancak bu yıkımın en acı tarafı, doğanın kaçınılmaz bir gerçeği olan depremin, insan eliyle bu kadar ölümcül hale getirilmiş olmasıydı.
Deprem değil, binalar öldürür. Bu cümle artık bir klişe haline gelmiş olabilir, ancak 6 Şubat’ta bir kez daha ne kadar doğru olduğunu gördük.
Çöküp giden apartmanlar, yerle bir olan hastaneler, kullanılamaz hale gelen yollar…
Bunların hiçbiri kader değildi, hepsi birer ihmalin, rant hırsının ve denetimsizliğin sonucuydu.
Yeni nesil katiller: Müteahhitler
Türkiye’de müteahhitlik, ne yazık ki birçok kişi için sadece kısa yoldan zengin olma aracı haline geldi. İnşaat yapabilmek için yeterli mühendislik bilgisine, vicdana ve sorumluluk bilincine sahip olmak gerekmiyor. Parayı bulan, arsa kapan, üç beş taşeronla anlaşan herkes müteahhit olabiliyor. İşte bu yüzden, 6 Şubat’ta çöken binaların çoğu yeni yapılmıştı. Daha birkaç yıl önce “deprem yönetmeliğine uygun” denilen konutlar, birkaç saniye içinde yerle bir oldu.
O binalara kim izin verdi?
O betona deniz kumu karıştıranlar kimdi? Kolonları kesenler, demirden çalanlar, kaçak kat çıkıp ruhsat aldıranlar kimlerdi? O daireleri “sıfır bina” diye satanlar, mülk sahiplerine güvence verenler şimdi nerede?
Bugün birçoğu yargılanıyor, bazıları firar etti, bazıları göstermelik cezalar aldı. Ama bu yeterli mi?
Hayır. Çünkü bu düzen değişmedikçe yeni müteahhitler aynı ihmalkarlıkla bina yapmaya devam edecek.
Denetim mekanizması da çöktü
Bir binanın yıkılması sadece müteahhitin suçu mu? Elbette hayır. Çünkü ortada bir sistem çöküşü var. Müteahhitin yaptığı hatayı görmesi gereken belediyeler, ruhsatları veren yetkililer, inşaatı denetleyen kurumlar nerede?
Eğer bir bina yıkılıyorsa, onun temelinde sadece eksik demir ve kalitesiz beton değil, aynı zamanda rüşvetle alınmış ruhsatlar, göz yumulan projeler ve imar afları da vardır.
Türkiye’de müteahhitler kadar, onları denetlemekle yükümlü olan ama görevini yapmayan yetkililer de suçludur.
Herkes suç ortağı
6 Şubat’tan sonra birçok müteahhit tutuklandı, bazıları yurt dışına kaçtı. Ancak görüyoruz ki bu olaylar sadece birkaç gün konuşuluyor, sonra unutuluyor. Oysa adaletin yerini bulması için bu davaların sonuna kadar takip edilmesi, en ağır cezaların verilmesi gerekiyor. Üstelik sadece müteahhitlere değil, denetim yapmayan tüm sorumlulara da…
Türkiye’de bina yapmanın, can almaktan daha kolay olduğu bir düzen varsa, o düzeni değiştirmek hepimizin sorumluluğu. Rant uğruna ölüme mahkum edilen insanların vebalini taşıyanlar hesap vermeli.
Yoksa bir sonraki depremde, yine aynı felaketleri yaşayacağız. Ve bu kez, bu ihmal düzenine sessiz kalan herkes de suç ortağı olacak.
