Türkiye’de F-35 uçakları için üretim yapan şirketler ABD’nin yaptırım kararlarına karşı fabrikalarını Bulgaristan’a taşımayı düşünüyor. Konuya yakın kaynaklardan alınan bilgiye göre Eskişehir’de üretim yapan başta Alp Havacılık olmak üzere şirketler Bulgaristan’dan yer bakıyor.

ABD’nin Türkiye’ye yaptırımları içeren kararları, ülkenin yetkili kurumlarından teker teker geçiyor. ABD Kongresi’nin üst kanadı Senato, Türkiye’ye yaptırım öngören 2020 savunma bütçe tasarısını onayladı. Tasarı ABD Başkanı Donald Trump’ın imzası sonrası, yasalaşarak yürürlüğe girdi. Yasa, Türkiye’ye F-35 uçakları ve ekipmanları sevkiyatını yasaklarken, F-35 parçaları üreten Türk şirketlerinden alımı da bu karar sonrası yeniden tartışmaya açıldı. F-35’lerin gövdesi ile iniş takımının büyük bölümünün de aralarında bulunduğu 937 parçası Türk şirketler tarafından üretiliyor. 400’den fazla F-35 kaleminde ise Türkiye tek tedarikçi ve sekiz büyük Türk şirketi ana yüklenici konumunda. Türkiye, 1999’dan bu yana 3. seviye (Level3) program ortağı olduğu F-35 projesi için 1.4 milyar dolar ödeme yaptı. Ve bu Türk şirketleri bu zamana kadar 1 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdiler.

Eskişehir öne çıkıyor

Eskişehir ise savunma sanayide kümelenmesiyle öne çıkan bir il. Bu ilde başta Alp Havacılık olmak üzere irili ufaklı birçok firma F-35 uçağı programına üretim yapıyor. Yüzde 50 payının ABD’li Sikorsky’nin olduğu Alp Havacılık ise F-35 uçak gövdesi yapısal parçaları, iniş takımı bileşenleri ve motor için F135 motoru titanyum entegre kanat rotorları üretiyor.

Eskişehir sanayisinden konuya yakın bir kaynağın verdiği bilgiye göre F-35 programında yer alan şirketler ambargo gelmesi durumunda alternatif çözümler üzerinde duruyor. F-35 programında yer alan bazı firmaların üretime Bulgaristan’da devam etmek şeklinde bir çözüm arayışı içindeler. Hatta bazı firmalar Bulgaristan’da yer bakmaya başladı. Edinilen bilgiye göre firmalar Eskişehir’de

ki üretimlerini Bulgaristan’a taşıyacaklar. Fabrikalarını Bulgaristan’da taşıyıp F-35’e parçaları üretmeye devam edecekler. Türk üretici firmaların da böylece bir kaybı olmayacak.

Kaynak, “Bulgaristan’da yer bakan firmalar arasında Alp Havacılık’ın adını duyduk. Bununla birlikte birkaç firma daha Bulgaristan alternatifini değerlendiriyor. Bu konuda hükümetin yaklaşımının da olumlu olduğunu söylemeliyim. F-35 parçalarının üretimi konusunda bugüne kadar edinilen deneyimin boşa gitmemesi açısından bu tür alternatifler üzerinde duruluyor. Çünkü zaten ambargo ülkeye geldi, firmalar ambargolu değil. Dolayısıyla Türkiye yerine Bulgaristan’da üretim bugüne kadarki kazanımların kaybedilmemesi açısından önemli” dedi.

Hangi şirket F-35 için ne üretiyor?

Kale Havacılık: Uçakların gövde, kanat ve kokpiti için 2005’ten bu yana 500 farklı parça üretiyor. Üç F-35 tipinin iniş takımlarını için de tek tedarikçi. Ayrıca F135’lerin motor donanımlarının üretimini yapıyor.

TUSAŞ-TAI: F-35A Orta Gövde üretiminde ABD dışındaki tek tedarikçi.

AYESAŞ: F-35 uçağının füze uzaktan kumanda arabirimi ve panoramik kabin ekranının elektronik kartlarının tek tedarikçisi.

ASELSAN: F-35 uçaklarının elektro optik hedef sisteminin önemli parçalarını geliştiriyor.

ROKETSAN-TÜBİTAK: Uçakta dahili olarak kullanılacak hassas güdümlü Stand-off füzesinin geliştirme, entegrasyon ve üretimini yürütüyor.

MİKES AŞ: British Aerospace Engineering ve Northrop Grumman için F-35’in elektronik bileşen ve parçalarını üretiyor.

Alp Havacılık: Uçak gövdesi yapısal parçaları ve asambleleri, iniş takımı bileşenleri ve motor için titanyum entegre kanat rotorları üretiyor.