Önce çok uluslu içecek markaları koydu onu ambalajlı ürünlerinin önüne.  “Sürdürülebilir bir dünya için döngüsel ekonomi” vurgusuyla adeta her yerde yeni bir pipet modeli türetildi. Trend oldu bu pipetler. Bugün geldiğimiz noktada ise içlerinde “sonsuz kimyasal (PFAS)” olduğunu öğrendik. Acaba bu hata kâra odaklanmış bir vicdansızlık yansıması mı? Yoksa gerçekten de fark edilmedi mi? Karşınızda plastik pipetlerden daha sağlıklı olduğu savunulan kağıt pipetlerin gerçek yüzü…

Bu haftaki yazımıza hemen işin başından girelim. Çevre dostu olarak pazara sunulan kâğıt pipetlerin, hem insana hem de çevreye zararlı olduğu ortaya çıktı. 39 farklı markada yapılan incelemelere göre kâğıt pipette sentetik kimyasal tespit edildi. PFAS adı verilen bu kimyasal, çevrede binlerce yıl varlığını sürdürme özelliğine sahip.

 Belçikalı araştırmacılar ortaya çıkardı, Avrupa’da ilk kez yaşandı

Belçikalı araştırmacılar tarafından yapılan ve Hakemli Gıda Katkı Maddeleri ve Kirleticiler Dergisi’nde yayımlanan yeni bir çalışma, ‘çevre dostu’ olarak lanse edilen kâğıt pipetlerin uzun ömürlü ve potansiyel olarak toksik kimyasallar içerdiğini tespit etti. Bu analizin, Avrupa’da ilk kez, dünyada ise ikinci kez yapıldığı bildirildi. 39 farklı marka kâğıt pipetin test edildiği çalışmanın sonucuna göre pipetlerin çoğunda poli ve perfloraalkil maddeler (PFAS) olarak bilinen sentetik kimyasallar grubuna rastlandı. Kimyasalların ise yaygın olarak kâğıt bambudan yapılanlarda olduğu görüldü.

PFAS nedir? Zararlarını sayınca “buradan bizim köye yol oluyor”  

Poli ve perfloraalkil (PFAS) olarak bilinen sentetik kimyasal grubu içinde 4 bin 700’den fazla kimyasal yer alıyor. Dış giyim, yapışmaz tava, ısı, leke ve suya dayanıklı ürünlerde kullanılan PFAS, hem insan hem de çevre için büyük tehdit oluşturuyor. Parçalanması çok yavaş bir şekilde gerçekleşen bu kimyasallar, çevrede binlerce yıl varlığını sürdürebilme gücüne sahip. Bu nedenle de PFAS adlı kimyasal grubu, ‘sonsuz kimyasal’ olarak bilinmektedir. İnsan sağlığı açısından ciddi bir tehdit oluşturan PFAS’ın, karaciğer hasarı, tiroid, obezite, doğurganlık sorunları, kolesterol ve kanser gibi pek çok sağlık sorununa yol açtığı biliniyor.

2020 yılında yasaklanmıştı

Canlı sağlığını bu denli tehdit eden PFAS adlı kimyasal, 2020 yılında küresel olarak yasaklandı. Fakat yapılan araştırmalar şunu gösteriyor ki yasağa rağmen üretimde kullanılmaya devam ediliyor. Üstelik daha sağlıklı olduğu düşünülen kâğıt pipetlerde. Vücutta uzun yıllar boyunca kalabilecek bu tehlikeli kimyasala ilişkin değerlendirmede bulunan araştırmacı Dr. Groffen, “PFAS’ın küçük miktarları, kendi başlarına zararlı olmasa da vücutta halihazırda mevcut olan kimyasal yüke katkıda bulunabilir” ifadesini kullanmıştı. Söz konusu kimyasalın zararlarını sayınca adeta “bizim köye yol olur” sözünü hatırlıyorum. Durum anlayacağınız o kadar vahim.

 “Çevre dostu değiller tamamen sağlık düşmanı”

Uzmanların kâğıt pipetler hakkında yaptığı çalışmalardan birkaç pasaj aktaracağım sizleri. Bu pasajlar adeta endişeyi doğrular nitelikte:

“Kağıt pipetler formunun bozulmaması için içine plastik konulan pipetlerdir. Yani tamamen kâğıt değildir. Zaten kâğıt olamaz çünkü şekli bozulur. Dolayısıyla kâğıt pipetler, sadece soğuk içeceklerde değil sıcak içeceklerde de tercih ediliyor. Sıcağa temas olduğunda da içindeki incecik plastik, küçük partiküller şeklinde vücuda alınıyor. Yani kâğıt pipet çevre dostu değil, tamamen sağlık düşmanıdır.”

“Tek kullanımlık plastik atıkların önüne geçilmesi amacıyla plastik harici bir malzemeden farklı formda olan kâğıt, cam ve metal pipetler pazara sunulmuştu. Bunların hiçbiri sağlıklı değil. Örneğin 2019’da İngiltere’nin eski emekli jokeyi Elena Struthers, 60 yaşındayken, evinde düşme esnasında metal pipet kazası sebebiyle hayatını kaybetti. Bunun yanı sıra metal, hastalık taşıyıcılığı ile de bilinir. Cam pipetler de aynı şekilde kırılganlığı sebebiyle birçok kazaya neden olabilecek kadar tehlikeli.”

 En masumu plastik pipet

Öte yandan, kompozit atıkların, tüm atıklar içinde en işlevsizi olduğuna vurgu yapan uzmanlar, “Kâğıt pipetlerin hiçbiri masum değildir. Bizim kâğıt görünen malzemelerin direkt dönüşeceği algısını komple silmemiz şart. Çevreye atılan pipetlerin hepsi doğaya zarar ancak kullandığımız pipetleri düşünürsek en masumu plastik pipettir ve geri dönüşüme uygundur. Kağıt pipet ise yalnızca kağıttan yapılmadığı için geri dönüşemez.”

Bundan iki yıl önce kâğıt pipetin maliyetinin plastikten 8-10 kat daha fazla olduğunu hatırlatan uzmanlar, “Kâğıdın maliyeti artsa da petrolün maliyetindeki artış nedeniyle pahalılık 5-6 kat düzeyine indi. Yine de kâğıt pipet hem daha maliyetli, hem de daha zararlı. Zaten öncelik o atığın çevrede olmayacağını sağlayacak bir bakış açısı. Bu nedenle bilinçlendirmeye yönelik eğitim şart. Bizim daha akılcı çözümlere yönelmemiz lazım” diye de ekledi.