Umut Çelik / umut@businessworldglobal.com

Mimarlık sanatından soyutlanması mümkün olmayan mobilya sanatının zamanımızdan binlerce yıl önce başladığını kanıtlayan örneklere bazı ülkelerdeki müzelerde rastlanıyor.

İnsanoğlu tarafından, önceleri rahat oturmak için ağaçtan ve taştan yapılan mobilyalar, diğer sanat dallarında olduğu gibi, mimarinin bir iç donatım aracı olarak, antik çağdan günümüze kadar evrim geçirmiş; her ülkede olduğu kadar, aynı ülkenin ayrı sanatkarları arasında da değişik yapım tarzları ve modeller ortaya çıkmıştır.

Gereksinimlerin çoğalması, yapım alet ve makinalarının icadıyla da mobilya stil ve modellerinin gelişmesi hızlanmış, sanatkarlar kendilerine özgü bir estetik, beceri ve düşünme kavramlarını mobilyaya aksettirmişler, yaşadıkları çağın yaşayış tarzı ve sanat üslubunu yansıtmışlardır.

OSMANLI’DA DEĞİŞİM ZAMANI

18.yy’da hem dünya hem de Osmanlı İmparatorluğu ani bir değişim sürecine girdi. Sanayi devrimi, art arda yapılan dünya fuarları sayesinde etkileşimin ve yeniliklerin yayılma hızının artması, sefarethanelerin ve Pera’nın etkisiyle İstanbul’a her türlü yeniliğin ve akımın hızla ulaşması birçok alanda olduğu gibi mobilya alanında da batıdan gelen mobilyaların günlük hayata dahil olmasını sağladı.

İTHALATTAN ÜRETİME

Diğer yandan Türk Evi’ni tanımlayan eşyalar halı-sedir-sandık iken batıdan gelen sandalye, yemek masası, vitrin dolabı gibi eşyalar, kendilerine yer aramaya başladı. Ayrıca yeni yapılan yapılar da batılı tarzda inşa ediliyor, batılı mobilyalarla dekore ediliyorlardı. Önce ithal edilen bu eşyaların zaman içinde kabul görüp bunlara talebin artması ise yerli üretim ihtiyacını doğurdu.

Türk mobilya endüstrisi, genelde çoğu geleneksel yöntemlerle çalışan atölye tipi, küçük ölçekli işletmelerin ağırlıkta olduğu bir görünüme sahip. Buna karşın özellikle son yıllarda süreçte küçük ölçekli işletmelerin yanı sıra orta ve büyük ölçekli işletmelerin sayısı artmaya başladı.

Türkiyede mobilya sektörü, pazarın yoğunlaştığı ve/veya orman ürünlerinin yoğun olduğu belirli bölgelerde toplandı. Önemli mobilya üretim bölgeleri toplam üretimdeki paylarına göre; İstanbul, Ankara, Bursa (İnegöl), Kayseri, İzmir ve Adana olarak sıralanıyor.

TÜRKİYE’YE TALEP ARTIYOR

Türkiye’de mobilya sektörü 2023 yılında % 11,2 artış sağlayarak 4,7 milyar dolarlık ihracata ulaştı. Özellikle pandemi nedeniyle tüm dünya genelinde yaşanan olumsuzluklar ülkemizde de hissedildi. Ancak tüm bunlara rağmen pandemi süreci de dahil mobilya üretiminde artış devam etti. Dünya mobilya ihracatında onuncu sıradan altıncı sıraya yükselen Türkiye’ye son yıllarda ciddi bir talep geliyor. Özellikle Türk Lirasının değer kaybetmesi nedeniyle Avrupa ve Amerika’da alımlar Türkiye’ye kaydı.

Almanya, ABD, Suudi Arabistan, Fransa, İngiltere, İsrail, Libya, Katar ve BAE’nin yoğun talebi olan sektörde 2030 yılına kadar %10 civarında bir ihracat payı bekleniyor. Türkiye’de mobilya sektörü pandemide insanların evlerinde daha fazla vakit geçirmesi nedeniyle olumlu olumsuz etkilenmiş, özellikle evdeki eşyalara odaklanma nedeniyle satın alma kararlarını değiştirdi.

MİNİMAL TASARIMLAR ÖNE ÇIKTI

İnsanlar daha ucuz ürünler yerine daha sağlam ve minimal olan ürünleri tercih etmeye başlamıştır. Mobilya üretiminde işlevsellik, sağlamlık ve kolay ulaşılabilirlik daha fazla öncelik haline gelmeye başlamıştır. Dünya genelinde en büyük ihracatlı olan Polonya’da 2021 verilerine göre 17.39 milyar dolarlık bir gelir elde edilirken Türkiye bu sıralamada 753.59 milyon dolarla gerilerde kalmıştır.

SEKTÖR DİJİTAL DÖNÜŞÜME YATIRIM YAPTI

Mobilya endüstrisinin pandemi yıllarında olağanüstü düşüşünden sonra, net bir geri çekilme olmasa bile yıllarca pazar durgunluğu göreceğimizi düşünen herkesin yanıldığı kanıtlandı. Cari fiyatlarla ciro, 2021’e göre %10 civarında bir artışla 2022’de 28,1 milyar rakamına ulaşarak İsveç, İspanya ve Polonya’nın ardından Avrupa’da altıncı sıraya ulaştı.

Son yıllarda, en prestijli markalar ve bazı özel sermaye fonları tarafından yönetilen bir yoğunlaşma sürecine dahil olmuştur. Bu ülkemizde de dünyada da belirgin bir istihdam imkanı sağlamıştır.

2022’de cari fiyatlarla ölçülen pazar düşüş değil, yavaşlama aşaması yaşadı. Türk Lirası’nın değer kaybı ve fiyatların yeniden yapılandırılmasının dolaylı etkileri rol oynadı. Sabit fiyatlara geçersek, şirketlerin fiyat listelerindeki %10-12’lik artışı pazar tarafından kabul ettirebildiklerini ve başlangıçtan itibaren enerji ve neredeyse tüm hammadde maliyetlerindeki artışları karşılayabildiklerini görürüz. Bu operasyon sayesinde sektördeki firmaların marjinalliği durmuş ve birçok kişinin de e-ticaret ve dijital dönüşüme yatırım yapmasına olanak sağladı.

E-TİCARETİN MOBİLYA SEKTÖRÜNE ETKİSİ

Mobilya ithalatı rekortmeni olan ABD’nin gerek e-ticarette gerekse uluslararası ithalatta alımlarını arttığını görebiliyor. E-ticaretin ağırlığını ölçmemize yardımcı olacak resmi istatistikler yok, ancak en azından Türk pazarında mağazayı deneyimleme isteğinin geri döndüğü ve çevrimiçi satın alma hacminin düştüğü yönünde yaygın bir kanı var. Tüm dünyada e-ticaret mobilya satışları düşüş eğilimi gösterirken Türkiye’nin bundan fazla etkilenmediğini söylemek yanlış olmayacaktır.

LÜKS MOBİLYA SEKTÖRÜ

Diğer yandan, son yıllarda yurtdışı pazarlara doğrudan kendi dağıtım kanalları ile açılan firmalarımızın sayısında önemli bir artış olmuştur. Türkiye lüks mobilya sektörü üreticisi olarak da dünyaca ünlü bir marka haline gelme yönünde ilerleme göstermektedir.

HANGİ MOBİLYALAR TALEP EDİLİYOR?

Mobilya sektöründe en çok tercih edilen ürünler ofis ve ev için masa ve sandalyeler, oturum alanları, yatak odası mobilyaları, banyo ve mutfak için üretilen dolap ve sandalyeler, tamamlayıcı mobilya grubu dediğimiz mobilyalardır.

Yiyecek içecek işletmeleri, konaklama tesisleri ve iş yerleri en çok talep eden kurumsal firmalardır. Bireysel tüketiciler de doğrudan alışveriş yaparak ulusal ticaret taleplerine katkı sağlamaktadır. Özellikle inşaat şirketlerinin projelerinde tercih edilen özel yapım mobilya talepleri sonucunda da Türkiye’de mobilya sektörü yükseliş eğilimindedir.

SEKTÖRÜN GELECEĞİ PARLAK

Türkiye mobilya sektörü, gelecekte de büyümeye devam edecek gibi görünüyor. Özellikle online mobilya pazarının 2020-2024 döneminde 84.26 milyar dolar büyümesi bekleniyor. Bu da sektörün dijitalleşme ve otomasyon yönünde ilerlemesi gerektiğini gösteriyor.

Türkiye mobilya sektörü, hem iç pazarda hem de ihracatta önemli bir yere sahip. Sektörün geleceği de oldukça parlak görünüyor. Özellikle dijitalleşme ve otomasyonun sektördeki yerini daha da artırması bekleniyor.